၁။ မိတ္ဆက္စာမ်က္နွာ

ကၽြန္ုပ္တို႔ အေနၿဖင့္ ယခုစာၾကည့္တိုက္ကို ေအာင္ၿမင္စြာ စတင္ဖြင့္လွစ္ နိုင္ခဲ့ၿပီ ၿဖစ္ပါသည္။ ယခုစီမံကိန္း ၿဖစ္ေၿမာက္ ေအာင္ၿမင္ေရးအတြက္ ဝိုင္းဝန္းကူညီၾကသည့္ ကမ႓ာအနွံ႔အၿပားမွ ပုဂၢိဳလ္မ်ား အားလံုးကို အထူးပင္ ေက်းဇူးတင္ရွိပါသည္။ လက္ရွိအခ်ိန္၌ ကၽြနု္ပ္တို႔သည္ ဤစာအုပ္၏ အခန္းက႑မ်ားအား ဘာသာၿပန္ဆိုလ်က္ ရွိၿပီးလွ်င္ အလွဴေငြမတည္ေပးသူမ်ားအားလံုးအတြက္ လက္ေဆာင္မ်ားကိုလည္း ေပးပို႔လ်က္ ရွိပါသည္။ စာအုပ္အား အယ္ဒီတာအဖြဲ႔မ်ား၊ စာအုပ္ဒီဇိုင္ေရးဆဲြသူမ်ား နွင့္ အတူတကြ လက္တဲြေဆာင္ရြက္ၿခင္းၿဖင့္ စက္တင္ဘာလ ၂၀၁၆ ခုနွစ္တြင္ အၿပီးသတ္ ပံုနွိပ္ထုတ္ေဝနိုင္ရန္ ၾကိဳးစားလ်က္ ရွိပါသည္။ ေစာင့္ေမွ်ာ္နားစြင့္ ေနပါရန္ တိုက္တြန္းအပ္ ပါသည္။

ကၽြန္ုပ္တို႔၏ စာမ်က္နွာကို ေလ့လာၾကည့္ပါ။

MYANMAR ART IN TRANSLATION – PERSPECTIVES POST-CENSORSHIP

ကၽြန္ုပ္တို႔ အေၾကာင္း

၂၀၀၉ ခုနွစ္၌ theart.comသည္ ၁၉၆၀ ခုနွစ္မွေန ၁၉၉၀ ခုနွစ္အထိ ၿမန္မာနိုင္ငံမွ ေခတ္ၿပိဳင္အနုပညာမ်ား အေၾကာင္း စကားေၿပမ်ား၊ ဓါတ္ပံုမ်ား နွင့္ အင္တာဗ်ဴးမ်ား အား ၿမန္မာဘာသာသက္သက္ၿဖင့္ ေရးသားထားသည့္ ၿမန္မာေခတ္ၿပိဳင္အနုပညာ အမွတ္တစ္ (Myanmar Comtemporary Art I) ကို ပံုနွိပ္ထုတ္ေဝခဲဲ့ပါသည္။ မ်ိဳးဆက္သစ္ အနုပညာရွင္မ်ားအား ဝါရင့္ အနုပညာရွင္မ်ား နွင့္ ေတ႔ြဆံုကာ အနုပညာ အေမြအနွစ္မ်ားအား လဲလွယ္ရန္ နွင့္ နိုင္ငံအဝွမ္း ေခတ္အလိုက္ အနုပညာထုတ္လုပ္မႈမ်ား အတြက္ အတူတကြ ေအာင္ပဲြခံနိုင္ရန္ စာအုပ္ထုတ္ေဝပဲြ၌ ၿပပဲြကိုပါ တၿပိဳင္တည္း က်င္းပၿခင္း ေပးခဲ့ပါသည္။

ထိုအခ်ိန္က ဤစာအုပ္အား တည္းၿဖတ္ထားေသာေၾကာင့္ အေရးပါသည့္ သမိုင္းဝင္ အၿဖစ္အပ်က္မ်ား၏ ဓါတ္ပံုမ်ား ပါဝင္ခဲ့ၿခင္း မရွိေပ။ သို႔ေသာ္လည္း စာအုပ္သည္ လြန္ခဲ့သည့္ နွစ္ေပါင္း ၆၀ အတြင္း၌ ၿမန္မာနိုင္ငံမွ အနုပညာရွင္မ်ားမည္သုိ႔ ၾကိဳးစားခဲ့ၾကသည့္အေၾကာင္းကို ၿပနိုင္သည့္ စာအုပ္တစ္အုပ္သာ ၿဖစ္ၿပီးလွ်င္ မပစ္ပယ္သင့္သည့္ စာအုပ္တစ္အုပ္ ၿဖစ္ပါသည္။ ၿမန္မာနိုင္ငံ၏ တိုးတက္ေၿပာင္းလဲမႈမ်ားအၿပင္ ၿပည္တြင္း ၿပည္ပမွ အနုပညာရွင္မ်ားနွင့္ ေက်ာင္းမ်ား၏ ၾကီးမားေသာ အနုပညာလဲလွယ္မႈမ်ားလည္း တိုးတက္လာေသာ ေၾကာင့္ စာအုပ္အား အဂၤလိပ္ဘာသာၿဖင့္ ၿပန္ဆိုၿခင္းသည္ အနုပညာအေမြအနွစ္မ်ားအား အလဲအလွယ္ ၿပဳလုပ္ခြင့္ကို ပိုမိုရရွိေစမည္ ၿဖစ္ပါသည္။ ထို႔အၿပင္ စာဖတ္သူမ်ားအတြက္ အမည္မ်ား၊ ရက္စဲြမ်ား၊ ပံုရိပ္မ်ား နွင့္ ဆယ္စုနွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ပိတ္ဆို႔မႈ အမ်ိဳးမ်ိဳးတို႔ၾကားမွ အနုပညာရွင္မ်ား၏ ၾကိဳးစားေဆာင္ရြက္မႈမ်ား စသည္တို႔အား ကိုးကားနိုင္ရန္ အတြက္ အခ်က္အလက္မ်ားစြာ ပါရွိပါသည္။

ၿမန္မာနိုင္ငံ နွင့္ နိုင္ငံတကာ အသုိင္းအဝုိင္းတို႔အၾကား မည္သုိ႔ ဆက္သြယ္ေပါင္းကူး ေပးနိုင္မည္နည္း။ အေၿဖမွာမူ- စီးပြားေရးပိတ္ဆို႔မႈမ်ားအၿပင္ ရိုးရာယဥ္ေက်းမႈ ဓေလ့ထံုးစံ၌ပါ ပြင့္လင္းမႈမ်ား ရွိလာေစရန္ ေဆာင္ရြက္ၿခင္း ၿဖစ္ပါသည္။ ထုိ႔အၿပင္ တည္းၿဖတ္မႈမ်ားေၾကာင့္ ေပ်ာက္ဆံုးခဲ့ရသည့္ သမိုင္းဝင္ အစိတ္အပိုင္းမ်ားအား ေဖာ္ၿပရမည္သာ ၿဖစ္သည္။ ၿမန္မာနိုင္ငံမွ အနုပညာရွင္မ်ား၏ ရုန္းကန္မႈမ်ားနွင့္ ေအာင္ၿမင္မႈမ်ားအား နိုင္ငံတကာကို သိရွိနားလည္ေစလိုပါသည္။

MARCA သုိ႔မဟုတ္ “ၿမန္မာနိုင္ငံ အနုပညာ စာေပအရင္းအၿမစ္ နွင့္ ေမာ္ကြန္းတိုက္”၌ အီလက္ထေရာနစ္ စာရြက္စာတမ္းမ်ား နွင့္ စာအုပ္စာေပအရင္းအၿမစ္မ်ားစြာ ရွိပါသည္။ ထို႔အၿပင္ အနုပညာ သင္ယူေလ့လာရန္ အတြက္ လုပ္ေဆာင္ခ်က္မ်ားစြာကို ၿပည္တြင္းၿပည္ပ အဖဲြ႔အစည္းမ်ားနွင့္ လက္တဲြေဆာင္ရြက္လ်က္ ရွိပါသည္။ ေမာ္ကြန္းတိုက္၏ အဓိက လုပ္ေဆာင္ခ်က္မွာ ဘာသာၿပန္ဆိုၿခင္း ၿဖစ္ပါသည္။ နိုင္ငံတကာ အနုပညာ အသိုင္းအဝုိင္းသုိ႔ ဆက္သြယ္ေပါင္းကူးရန္ ၾကိဳးစားေဆာင္ရြက္ရာတြင္ ၿမန္မာဘာသာစကားအားၿဖင့္ မည္သို႔မည္ပံု ထိေရာက္စြာ ၿပန္ဆိုေရးသားရန္ ၿဖစ္ပါသည္။ လတ္တေလာအခ်ိန္တြင္ ေရႊ႕ေၿပာင္း အာရွအနုပညာ ေမာ္ကြန္းဝင္ စာၾကည့္တိုက္ နွင့္ လက္တဲြ လႈပ္ရွားလ်က္ ရွိပါသည္။ အာရွနိုင္ငံမ်ားမွ အနုပညာ သမိုင္းမ်ား၊ ေခာတ္ၿပိဳင္အနုပညာမ်ားအေၾကာင္း စာအုပ္စာေပမ်ား နွင့္ စာအုပ္ေပါင္း ၅၀၀ ေက်ာ္တို႔ၿဖင့္ လႈပ္ရွားလ်က္ ရွိပါသည္။ ၿမန္မာေရႊ႕ေၿပာင္းစာၾကည့္တုိက္ ကဲ့သို႔ပင္ ယခုဘာသာၿပန္ဆိုၿခင္း စီမံကိန္း သည္လည္း ယခင္က ထုတ္ေဖာ္ေဆာင္ရြက္ၿခင္း မရွိခဲ့သည္မ်ားအား ေဖာ္ၿပၿခင္း ၊ ေရႊ႕ေၿပာင္းၿခင္း၊ နွင့္ လႈံ႔ေဆာ္မႈမ်ား စသည္တို႔အတြက္ ၿပင္းၿပသည့္ စိတ္မ်ားၿဖင့္ အစၿပဳ ေဆာင္ရြက္ခဲ့ၿခင္း ၿဖစ္ပါသည္။

theart.com နွင့္ ေရရွည္ လက္တဲြကာ အနုပညာက႑မ်ားအတြက္ ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည့္ သူမ်ားအား MARCA နွင့္ လက္တဲြကာ ပထမဦးဆံုး သံုးပိုင္းတဲြ စာအုပ္မ်ားကို ဘာသာၿပန္ဆိုရန္ ဖိတ္ေခၚခဲ့ပါသည္။ theart.com သည္ စီမံကိန္းမ်ားအား တီထြင္ဆန္းသစ္ၿခင္း၊ အသစ္ေသာသတင္းဌာနမ်ားၿဖင့္ ပူးေပါင္းၿခင္း၊ ကဗ်ာစာေပ နွင့္ ေခတ္ၿပဳိင္ၿပပဲြမ်ားအေၾကာင္း စာေပမ်ား နွင့္ ပတ္သက္ပါက အေတြ႔အၾကံဳမ်ားစြာ ရွိပါသည္။ ယခုစီမံကိန္း လုပ္ငန္းစဥ္အတြက္ လူတစ္ဦးခ်င္းစီကို နာရီေပါင္းမ်ားစြာ ေမးခြန္းမ်ား ေမးၿမန္းထားၿပီး အသံသြင္းထားသည့္ ငါးနွစ္စာ တိတ္ေခြမ်ားလည္း ရွိပါသည္။

theart.com သည္ ၂၀၀၇ ခုနွစ္တြင္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕၌ စတင္တည္ေထာင္ထားသည့္ အနုပညာအရင္းအၿမစ္မ်ားၿဖင့္ အဖဲြ႔အစည္းတစ္ခု ၿဖစ္ပါသည္။ ရုပ္ရွင္ရိုက္ကူးသူမ်ား၊ ကဗ်ာဆရာမ်ားနွင့္ အနုပညာရွင္မ်ား ေပါင္းစည္းထား ၿပီးလွ်င္ ရွင္းလင္းခ်က္ မွတ္တမ္းမ်ား၊ ၿပပဲြမ်ား နွင့္ ထုတ္ေဝမႈမ်ား စသည္တို႔အားၿဖင့္ ေဒသခံဖန္တီးမႈ အသိုင္းအဝိုင္းကို ဆက္သြယ္ဖလွယ္နိုင္ရန္ ရည္မွန္းထားပါသည္။ ထိုသုိ႔ ဆက္သြယ္ ေပါင္းကူးရာတြင္ ၿမန္မာေခတ္ၿပိဳင္အနုပညာစာအုပ္ အမွတ္တစ္ သည္ ၿမန္မာေခတ္ၿပိဳင္အနုပညာ သမိုင္းေၾကာင္းအား ၿမန္မာဘာသာ တစ္မ်ိဳးတည္းၿဖင့္သာ ေရးသားထားသည့္ ဆက္သြယ္ေပါင္းကူးမႈ တစ္ခုၿဖစ္ပါသည္။ ေအာင္ၿမင့္ (ဓါတ္ပံုအနုပညာရွင္) နွင့္ ေဆြးေႏြးအၾကံယူသည့္အၿပင္၊ ေအာင္မင္း (ရုပ္ရွင္ရုိက္ကူးသူ) ၏ ရာနွင့္ခ်ီသည့္ နာရီေပါင္းမ်ားစြာၿဖင့္ အင္တာဗ်ဴးရုိက္ကူးမႈမ်ားအားၿဖင့္ ၿမန္မာနိုင္ငံ၌ ၁၉၆၀ ခုနွစ္ မွေနၿပီး ၁၉၉၀ ခုနွစ္အထိ အနုပညာရွင္ အေယာက္ ၇၀ ၏ အတၳဳပတၱိဆိုင္ရာ စကားေၿပမ်ားအား တမူထူးၿခားသည့္ စုေဆာင္းမႈ ၿပဳခဲ့ပါသည္။

ၿမန္မာနိုင္ငံသည္ ကမာၻေပၚတြင္ ပိုမိုထင္ရွားလာသည္နွင့္အမွ် နိုင္ငံ၏ဇတ္ေၾကာင္းကုန္စင္ကို ေဖာ္ၿပ ေၿပာဆိုရန္မွာ အေရးပါလွပါသည္။ ယခုအခ်ိန္သည္ တည္းၿဖတ္မႈမ်ားနွင့္ ပတ္သက္ၿပီး ဆန္႔က်င္ေၿပာဆိုၿခင္း၊ ၿမန္မာတို႔၏ ေခတ္ၿပိဳင္အနုပညာ သမိုင္းေၾကာင္းကို ေဖာ္ထုတ္ၿခင္း နွင့္ ကမာၻတစ္ဝွမ္းလံုးကို ထုတ္ေဖာ္ၿပ နိုင္ၿခင္း စသည့္ အခြင့္အေရး တို႔ကို ရရွိထားသည့္ အခ်ိန္လည္း ၿဖစ္ပါသည္။

ထိုစာအုပ္သည္ ထိုေခတ္၌ အၿငင္းပြားဖြယ္ရာ စာအုပ္တစ္အုပ္ ၿဖစ္ပါသည္။ ပံုနွိပ္ထုတ္ေဝမႈမ်ားအားလံုး၏ ၂၀၁၁ ခုနွစ္အထိ လုပ္ရိုးလုပ္နည္း တစ္ခုၿဖစ္သည္အားေလ်ာ္စြာ စာေပတည္းၿဖတ္ေရးအဖဲြ႔သို႔ တင္ၿပခဲ့ပါသည္။ အနုပညာရွင္မ်ားစြာ ပါဝင္ခဲ့ၿခင္း မရွိသကဲ့သုိ႔ သံသယကင္းရွင္းေစရန္ အတြက္လည္း အမည္ေၿပာင္မ်ားကိုပါ ထည့္သြင္းထားၿခင္း မရွိေပ။ အသစ္ေသာ ပံုနွိပ္ထုတ္ေဝမႈ တစ္ခုအၿဖစ္နွင့္ ယခုပံုနွိပ္ထုတ္ေဝမႈတြင္ ေပ်ာက္ဆံုးေနသည့္ အစိတ္အပိုင္းမ်ားအား ထည့္သြင္းထုတ္ေဝလိုပါသည္။ ဥပမာအားၿဖင့္ ကိုေအာင္ၿမင့္သည္ အေမ နွင့္ ကေလး ပန္းခ်ီကို ဖန္တီးခ်ိန္တြင္ နိုင္ငံေရးနွင့္ အၿခားေသာ အေငြ႔အသက္မ်ားမွာ အဘယ္သို႔ ရွိေလသနည္း။

၂၀၀၇ ခုနွစ္၌ ကိုေအာင္ၿမင့္နွင့္ ေမးခြန္းမ်ား ေမးၿမန္းရာမွ ေရြးနုတ္ေဖာ္ၿပခ်က္ အခ်ိဳ႕ကို စာစီစာကံုး အၿဖစ္ေၿပာင္းလဲ ေဖာ္ၿပလိုက္ပါသည္။ ထိုေဖာ္ၿပခ်က္သည္ ၂၀၀၉ ခုနွစ္က ထုတ္ေဝသည့္ ေမာင္းေဒး ဘာသာၿပန္ဆိုထားသည့္ ၿမန္မာေခတ္ၿပိဳင္အနုပညာစာအုပ္ အပိုင္းတစ္ စာအုပ္တြင္ ထည့္သြင္းတင္ၿပ လိုက္ပါသည္။

သူက ဆိုသည္မွာ သူသည္ အေရာင္မ်ား နွင့္ ပတ္သက္ၿပီး ေၾကာက္ရြံ႕မႈမ်ား ရွိလာၿပီးလွ်င္ အသံုးၿပဳရမည္ကိုလည္း ေၾကာက္ရြံ႕သည္ဟု ဆိုသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ သူသည္ အၿဖဴအမည္းဖက္သို႔ တဖန္လွည့္ကာ လက္ရာမ်ားအားလံုးကို အၿဖဴအမဲ သက္သက္ၿဖင့္သာ ေရးသားခဲ့သည္။ အေမ နွင့္ ကေလး ပန္းခ်ီမ်ားသည္ ထိုသုိ႔အေၿပာင္းအလဲ ၿဖစ္ၿပီးေနာက္တြင္ ေပၚထြက္လာသည့္ ပန္းခ်ီမ်ား ၿဖစ္ပါသည္။ ထိုပန္းခ်ီမ်ား ေရးဆဲြရာတြင္ မိုင္းကိုင္စာရြက္ကို ကန္းဗတ္စ္မ်ားေပၚတြင္ တင္ကာ မ်ဥ္းေၾကာင္းရွည္မ်ားၿဖင့္ အေမ နွင့္ ကေလး ဟု ထင္ၿမင္ရသည့္ ပံုမ်ားေရးသားခဲ့ၿခင္း ၿဖစ္သည္။ အေမကို ဂါရဝၿပဳၿခင္း ပန္းခ်ီသည္ ၂၀၀၂ ခုနွစ္ အာဆီယံ အနုပညာဆုေပးပဲြတြင္ ဆုရရွိခဲ့ေလသည္။ ထိုပန္းခ်ီမ်ားတြင္ ကိုေအာင္ၿမင့္သည္ အေရွ႕တိုင္း သာမက အေနာက္တိုင္းနိုင္ငံမ်ား၌ပါ အမ်ားသိရွိလက္ခံထားသည့္ အနုပညာဆိုင္ရာ နည္းစနစ္မ်ားအား အသံုးမၿပဳပဲနွင့္ ကိုယ္ပိုင္ ပံုစံမ်ား သုိ႔မဟုတ္ နည္းစနစ္မ်ားၿဖင့္ ေရးဆဲြထားသည္မွာ ထင္ဟပ္ ေပၚလြင္ေနေလသည္။ ထိုလက္ရာၿဖင့္ သူ႔အား ၾသဇာသက္ေရာက္မႈ ရွိခဲ့သည့္ AbEx ထံုးတမ္းအစဥ္အလာမွေန ေအာင္ၿမင္စြာ ခဲြထြက္လာနိုင္ေလသည္။ တစ္ခုတည္းေသာ ၾကားခံအဆက္အသြယ္ၿဖစ္ေစ၊ တစ္ခုတည္းေသာ စည္းကမ္းၿဖစ္ေစ အသံုးမၿပဳပဲနွင့္ မ်ားစြာေသာ ၾကားခံအဆက္အသြယ္ သို႔မဟုတ္ စည္းကမ္းမ်ားၿဖင့္ အၿမဲတေစ လုပ္ေဆာင္သြားမည္ မဟုတ္ေၾကာင္း ေၾကၿငာခဲ့ေလသည္။

ကိုေအာင္ၿမင့္

ကိုေအာင္ၿမင့္အား ၿမန္မာနိုင္ငံမွ ၿမန္မာေခတ္ၿပဳိင္အနုပညာလႈပ္ရွားမႈ၏ ထိပ္တန္းေနရာ၌ ထားရွိ ေသာ္ၿငားလည္း၊ အထက္ပါ ေရြးနႈတ္ေဖာ္ၿပခ်က္အား သရုပ္ေဖာ္ေရးသားရာတြင္ အနွစ္သာရ ၾကြယ္ဝမႈရွိ ေသာ္ၿငားလည္း၊ စာေပတည္းၿဖတ္ေရး အဖဲြ႔မွေနၿပီး အခ်ိဳ႕ေသာ အေရာင္မ်ား အထူးသၿဖင့္ အနီေရာင္မ်ားအား တားၿမစ္ထားေၾကာင္းကို စာအုပ္ထဲ၌ ထည့္သြင္းေဖာ္ၿပထားၿခင္း မရွိခဲ့ေပ။ ထိုအခ်ိန္က ကိုေအာင္ၿမင့္ ၾကိဳးစားေက်ာ္ၿဖတ္ခဲ့ရသည့္ အခ်ိန္ကာလအေၾကာင္း ကိုလည္း ထည့္သြင္းေဖာ္ၿပထားၿခင္း မရွိခဲ့ေပ။ သူသည္ ဒုတိယ ကမာၻစစ္ အၿပီး၌ ေမြးဖြားခဲ့ၿခင္း ၿဖစ္ၿပီးလွ်င္ ဒီမိုကရတ္တစ္ၿမန္မာနိုင္ငံေခတ္ကာလ၌ ၾကီးၿပင္းခဲ့ၿခင္း ၿဖစ္ပါသည္။ သူ၏ လုပ္ေဆာင္ၾကိဳးပမ္းခ်က္မ်ားအားလံုးသည္ ဆိုရွယ္လစ္ေခတ္၊ မ်ားၿပားလွသည့္ တည္းၿဖတ္မႈမ်ား၊ နီးစပ္သည့္ နယ္နိမိတ္မ်ား၊ ၿပည္တြင္းစစ္မ်ား နွင့္ စီးပြားေရးထိုးဆင္းမႈတို႔အၾကားမွ ေရးဆဲြခဲ့သည့္ လက္ရာမ်ားၿဖစ္ပါသည္။

ေပ်ာက္ကြယ္ေနသည့္ အရာမ်ားအား ၿပန္လည္ေဖာ္ထုတ္ရန္ အတူတကြ ၾကိဳးစားၾကရာတြင္ အေရးအပါဆံုး ၿဖစ္သည့္အားေလ်ာ္စြာ ၿမန္မာနိုင္ငံအတြက္ မ်ားစြာရင္းနွီးၿမဳပ္နွံခဲ့သည့္ ေလးစားဖြယ္ အနုပညာရွင္ အမ်ိဳးသား၊ အမ်ိဳးသမီးမ်ား အၿပင္ တီထြင္ဖန္တီးနိုင္စြမ္းရွိသည့္ အသိုင္းအဝုိင္းမ်ားအား ေဖာ္ထုတ္ၿပၿခင္းသည္ ၿမန္မာနိုင္ငံ နွင့္ ကမာၻေပၚရွိ အၿခားနိုင္ငံမ်ားအၾကား နားလည္သေဘာေပါက္မႈ နွင့္ ယဥ္ေက်းမႈ အနုပညာ ဖလွယ္ၾကရာ တို႔တြင္ ပိုမိုအနွစ္သာရ ၿပည့္ဝေစပါသည္။